«Сӗтев» хаҫат ӗҫтешӗ Владимир Кожевников пӗлтернӗ тӑрӑх ҫак хаҫата хирӗҫ суда панӑ ӗҫе пӑхса тухнӑ иккен. Тӳре йышӑннӑ тӑрӑх «Сӗтев» хаҫат Чӑваш Енӗн Патшалах Канашӗн спикерне мораль тӗлӗшӗнчен сиен кӳнӗшӗн 100 пин тенкӗ памалла.
Ӗҫ-пуҫ «Сӗтев» хаҫатӑн кӑҫалхи кӑларӑмӗнче тухнӑ статья тавра тухнӑ иккен. Ҫурлан 6-мӗшӗнчи номерте республика пуҫлӑхӗсем — ҫав шутра Юрий Попова та асӑннӑ — юхха хӗрарӑмсемпе ҫыхланни пирки ҫырнӑ пулнӑ. Хаҫат корреспонденчӗ материала пӗр хӗрарӑм самахӗсем ҫинче никӗслесе шӑрҫаланӑ — вӑл имӗш тӳре-шарана юхха хӗрарӑмсемпе ҫыхӑнтарнӑ.
Авӑнӑн 24-мӗшӗнче Юрий Попов хӑйне хирӗҫ киревсӗр элек ҫырнӑ тесе Муркаш судне иск янӑ: хаҫатран пӗр миллион тенкӗ шыраса илме тата вулакансене информаци тӗрӗс марри пирки пӗлтерме ыйтнӑ. Чӳкӗн 13-мӗшӗнче иртнӗ ларура суд Юрий Попов майлӑ йышӑну кӑларнӑ. Эдуард Мочалов суд йышӑнӑвне хирӗҫлеме шантарнӑ.
Зоологсем хӑнтӑрсен усси пирки нумай каласа кайма пултараҫҫӗ. Вӗсем пӗчӗк пӗвесем туса ҫӳренипе шыв экологине ырӑ енчен витӗм кӳреҫҫӗ иккен. Анчах 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗ тӗлне вӗсен йышӗ сахалланса юлнӑ. Ҫакӑншӑн нимле экологи те айӑплӑ мар. Этем алли. Сунарҫӑсем хӑнтӑрсене нумай тытнӑ.
Иртнӗ уйӑхра республикӑра «Хӑнтӑр» экологипе тӗпчев операцийӗ иртнӗ. Ун вӑхӑтӗнче 14 районта: Улатӑрта, Элӗкре, Патӑрьелте, Вӑрнарта, Йӗпреҫре, Канашра, Куславккара, Сӗнтӗрвӑрринче, Муркашра, Пӑрачкавра, Вӑрмарта, Ҫӗмӗрлере, Етӗрнере, Елчӗкре — асӑннӑ чӗрчун пуррипе ҫуккине тӗпченӗ. Акцие 36 вӗренӳ заведенийӗнчи 150 ача Чӑваш Енри 40 пӗчӗк юханшывпа 4 кӳлле тӗпченӗ те хӑнтӑрсем тунӑ 60 плотина, 56 шӑтӑк, 9 ҫурт асӑрханӑ. Апат хӑнтӑрсем валли ҫителӗклех-мӗн. Тӗпченӗ территори тӑрӑх хакласан. Хӑнтӑрсен йышӗ респбуликӑра 250-а яхӑн пулма пултарать.
Чӑваш Енри 44 ҫамрӑк Раҫҫей Президенчӗн премине тивӗҫнӗ. Ҫав «кӗмӗле» «Вӗренӳ» наци проекчӗпе килӗшӳллӗн уйӑраҫҫӗ иккен. Ӑна 14 ҫултан пуҫласа 25 ҫулчченхи яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫа параҫҫӗ. Маларах каланӑ 44 ҫамрӑкран саккӑрӑшне 60-шар пин тенкӗ преми лекӗ, 36-шне — 30-шер.
Лауреатсен хушшинче Шупашкарта пурӑнакансем уйрӑмах йышлӑ иккен. Ун пеккисем — 23-ӗн, Ҫӗрпӳ районӗнчен — виҫҫӗн, Муркаш тата Шупашкар районӗсенчен — икшер. Премие тивӗҫнисен хушшинче ҫавӑн пекех Канаш, Ҫӗмӗрле, Ҫӗнӗ Шупашкар хулисенчи, Вӑрмар, Тӑвай тата Елчӗк районӗнчен пур. Кунсӑр пуҫне тепӗр саккӑрӑшӗ Мускаври, Питӗрти, Чӗмпӗрти тата Пензӑри аслӑ шкулсенче вӗренеҫҫӗ.
Республикӑри вӑрман хуҫалӑхӗсен ӗҫченӗсем хӑйсен опытне ҫамрӑксене пама тӑрӑшни пирки пӗлтерет Чӑваш Енӗн ҫутҫанталӑк пурлӑхӗсен тата экологи министерстви. Хальхи вӑхӑтра 30 шкул лесничестви пур иккен. Вӗсен ӗҫ-хӗлне 600 ытла хутшӑнать. Шкул лесничествисен пайташӗсем — тӗрлӗ ӳсӗмри ачасем. Вӗсен вӑтам ҫулӗ 14-па танлашать. Ачасем вӑрман хуҫалӑхӗсенче туса ирттерекен тӗрлӗ ӗҫе пурнӑҫлама хутшӑнаҫҫӗ. Тирпейленинчен тытӑнса вӑрмана упрамалли ҫинчен аса илтерни таранах.
Нумаях пулмасть Красноярск енӗнче шкул лесничествисен II съезчӗ иртнӗ те унта Муркаш районӗнчи Юнкӑ шкулӗнче вӗренекен Марина Хошкинӑпа Лейла Игнатьева тата унти биологи учителӗ Татьяна Ермакова хутшӑннӑ. Раҫҫей шайӗнчи ҫав мероприятие ҫӗршывӑн 43 регионӗнчи 200 ытла ҫын пухӑннӑ. Чӑваш Ен, Пушкӑртстан, Кострома, Амур тата Ӗренпур облаҫӗсен ачисенчен тӑракан команда виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑннӑ.
Чӑваш чӗлхине хӳтӗлесе ҫырнӑ, каярах ӑна суд «экстремистла» тесе хакланӑ статья тӗлӗшпе айӑпланнӑ Илле Иванов журналист тата ӑна хӳтӗлекенсем виҫӗ аппеляци ҫӑхавӗ шӑрҫалани пирки «Ирӗклӗ Сӑмах» интернет-хаҫат пӗлтерет. Пӗрремӗш ҫӑхава Илле Иванов тата унӑн адвокачӗ Николай Столбов ячӗпе ҫырнӑ. Иккӗмӗшне, чӑвашла, Илле Иванов хӑй шӑрҫаланӑ. Виҫҫӗмӗшне Борис Чиндыков ҫыравҫӑ, суда вӑл хӳтӗлевҫӗ евӗр хутшӑннӑ, хатӗрленӗ.
Ҫӑхавсем суд процесне пӑснипе ҫыхӑннӑ-мӗн. Сӑмахран, асӑннӑ «преступлени» тӗлӗшпе айӑплав пуҫармалли вӑхӑт кӑҫалхи ҫу уйӑхӗн 4-мӗшӗнче тухнӑ-мӗн, Муркаш район прокуратури вара ӗҫе суда ҫу уйӑхӗн 6-мӗшӗнче ҫитернӗ иккен. Кунсӑр пуҫне приговорта айӑплава ҫирӗплетмелли мӗнпур факта пуҫиле процессуаллӑ саккуна пӑсмасӑр пухни пирки каланӑ-мӗн те, анчах Илле Иванов тата «Сӗтев» хаҫатӑн ытти ӗҫченӗн телефонне итлени те ҫиеле тухнӑ имӗш.
Ивановпа Столбов ҫырнӑ ҫӑхавра тӗпчеве тата суда айӑпланаканӑн тӑван чӗлхипе — чӑвашла — ирттерменнине палӑртнӑ. Ку вара Конституцие тата Пуҫиле процессуаллӑ кодекса пӑсни пулать иккен.
Ӗнер Муркаш районӗнче казахсен номерӗллӗ автобуса тытса чарнӑ. Ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн инспекторӗсем ыйтнине тӳрех пурнӑҫлама васкаман-ха вӑл — пӗрех лешсем ӑна чарнӑ-чарнах.
Унта ларса пыракан ҫынсен докуменчӗсене, вӗсем 94-ӗн пулнӑ, тӗрӗслеме тӑрсан хайхисем ҫапӑҫмах пуҫланӑ иккен. Ют ҫӗршыв ҫыннисен хушшинче пирӗн ҫӗршыва саккунлӑ мар майпа килнисем 42 пассажир тупӑннӑ. Автобусра ларса пыракан мӗнпур пассажиртан пӗри таджик пулнӑ, ыттисем Узбекистанра ҫыннисем иккен. Автобус водителӗсем казах ҫыннисем-мӗн. Йӗрке хуралҫисемпе хирӗлнӗ вӑхӑтра пӗр инспекторӑн тумтирне ҫурса пӑрахнӑ тата жезлне хуҫса пӑрахнӑ имӗш. Ҫакӑн хыҫҫӑн вырӑна полцин хушма нарядне чӗнсе илнӗ.
Халӗ ку факт пирки йӗрке хуралҫисене пӑхӑнманшӑн, ҫынсене саккунлӑ мар майпа пирӗн ҫӗршыва илсе кӗнӗшӗн административлӑ ӗҫ пуҫарнӑ. Пӗр пассажир вара наркотик таврашне усӑ курнине палӑртнӑ.
Раҫҫее саккунлӑ майпа ирӗк илмесӗр Раҫҫее килнисене маларах Шупашкарта «Инди таварӗсем» курав вӑхӑтӗнче пысӑк йышпа тытса чарнӑ. Курав унччен тӗрлӗ регионта пулнӑ иккен, пирӗн патри миграци службин ӗҫченӗсем вара вӗсемпе кӑсӑкланнӑ.
«Сӗтев» хаҫат хӑйӗн сайтӗнчен «Покажи мне свой язык и я скажу — кто ты» статьяна кӑларса пенӗ. Ҫапла тума вӗсене «Ростелеком» провайдер ыйтнӑ иккен, унсӑрӑн провайдер пӗтӗм сайта хуплама тивесси пирки каланӑ. Статьяна кӑларса пеме вара провайдертан Муркаш район сучӗ ыйтнӑ имӗш.
«Покажи мне свой язык и я скажу — кто ты» статьяра чӑваш чӗлхипе лару-тӑру Чӑвашра ытла та йывӑр пулнине ҫырса кӑтартнӑччӗ, анчах чӑваш чӗлхине хӳтӗлекен статьяна 2012 ҫулта «экстремислӑ» тесе йышӑннӑ. Кӑҫалхи юпан 10-мӗшӗнче вара Муркаш район сучӗ статья авторӗ Илле Иванов пулни ҫинчен пӗтӗмлетӳ тунӑ, паллӑ журналиста 300 сехет ирӗксӗр ӗҫлеттерме йышӑннӑ, анчах вӑхӑт иртсе кайнине кура айӑплавран хӑтарнӑ.
«Экстремислӑ материалсен федераллӑ списокӗ» йыша хальхи вӑхӑтра пурӗ 2100 ытла япала кӗрет. «Покажи мне свой язык и я скажу — кто ты» статья вӑл списокра 1524-мӗш номерпа кӗнӗ.
«Тӳсӗмлӗх. Пӗр танлӑх. Интеграци» ятпа республикӑра сусӑр ачасен тата суккӑрсен Пӗтӗм Раҫҫейри «Пултаруллисен фейерверкӗ» обществин пултарулӑхӗн IV фестивалӗ иртнӗ. Унта Шупашкарти 2-мӗш коррекци шкулӗнче вӗренекенсем, суккӑррисен Шупашкар, Канаш хулисенчи тата Муркаш районӗнчи обществисен пайташӗсем хутшӑннӑ. 100 ача хушшинче кӑҫал Мари Эл республикинчен килсе ҫитнисем те пулнӑ.
Юрлассипе I степеньлӗ диплома хӑйсен ушкӑнӗсенче Карина Николаева (Шупашкар), Юлия Ожиганова (Мари Эл) тата Надежда Острова (Канаш) ҫӗнсе илнӗ. «Илемлӗ сӑмах» номинацире Шупашкрати Анна Петрова илемлӗ вуланипе палӑрнӑ. Инструментпа калассипе Мари Элти Арсен Мангасаряна никам та ҫитеймен. Ташлакансенчен вара Шупашкарти «Тантӑш» ансамбль ҫӗнтернӗ.
Мӗн кӑна шутласа ҫырса пымаҫҫӗ пулӗ ӗнтӗ: кайӑк-кӗшӗк шутне, выльӑх йышне... Пурне те асӑнса пӗтереймӗн. Халӗ тата Раҫҫейӗн статисчӗсем ҫынсем информаци технологийӗсемпе тата информаципе телекоммуникаци сечӗсемпе мӗн чухлӗ усӑ курнине картса пыма тытӑнӗҫ.
Асӑннӑ ҫырава ҫак уйӑхра ирттерме палӑртнӑ. Ӳлӗмрен ӑна ҫулсерен йӗркелӗҫ. Ун вӑхӑтӗнче ҫӗршыври 68,3 пин ҫынна «шӗкӗлчӗҫ». Статистсем 15 ҫултан пуҫласа 72 ҫулчченхисенчен ыйтса пӗлме палӑртаҫҫӗ. Пирӗн республикӑра ку ҫыравра 548 ҫын хуравӗпе кӑсӑкланӗҫ. Вӗсем тӗрлӗ ҫӗрте ӗҫлекенскерсем пулмалла тата ытти енӗпе те уйрӑлса тӑмалла иккен. Ыйтӑма Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Сӗнтӗрвӑрри хулисенче тата Муркаш, Пӑрачкав, Красноармейски, Канаш тата Патӑрьел районӗсенче пурӑнакансене явӑҫтармалла.
Хайхи ҫырава хутшӑнакансен килте компьютер пуррипе ҫуккине, тӗнче тетелне тухнипе тухманнине, тухсан епле хӑвӑртлӑхпа кӗнине, мӗн тӗллевпе усӑ курнине пӗлтермелле.
Муркаш районӗнче «Хамах эпӗ режиссёр» конкурс ирттересси пирки пӗлтернӗ. Ӑна район 70 ҫул тултарнине халалланӑ. Сӑмах май, пӗлтӗр ӑна пуҫласа ирттернӗ.
Видеосюжетсене Муркаш районӗнче пурӑнакансемпе унта ҫуралнисем тӑратма пултараҫҫӗ. Ӗҫсене килес ҫулхи кӑрлач вӗҫӗчченех йышӑнаҫҫӗ. Конкурс ҫакӑн пек номинацисемпе иртет: «Тӑван ен — ӗмӗрех юратнӑскер», «Ҫӑкӑр суха касси ҫинче ҫуралать», «Пӗчӗк пердприятие мухтав», «Манӑн ҫемье». Ӗҫсене mp4, avi форматсемпе йышӑнаҫҫӗ.
-12.7 °C